HISTORIA I OKOLICE

1989 / 30 LAT TEMU/Weszła w życie tzw. nowela grudniowa zmieniająca treść I rozdziału konstytucji PRL. Jej zapisy zmieniały nazwę państwa na „Rzeczpospolitą Polską” oraz godło na białego orła w koronie i usuwały artykuły dotyczące kierowniczej roli PZPR, przyjaźni ze Związkiem Sowieckim, wprowadzały zasady demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej, pluralizm polityczny, swobodę działalności gospodarczej oraz ochronę własności. 1978 – Rozpoczęła się zima stulecia.

2014 / 5 LAT TEMU W Szczecinie zmarł Marian Jurczyk, działacz związkowy, przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Szczecinie w 1980 roku, przywódca związku zawodowego „Solidarność '80”, prezydent Szczecina. 1757 – III wojna śląska: w Kłodzku został powieszony skazany na śmierć za złamanie zakazu spowiadania dezerterów z pruskiego wojska ks. Andreas Faulhaber. Jego zwłoki, nie ulegając rozkładowi, wisiały na szubienicy do czasu wkroczenia do miasta wojsk austriackich 2 lata i 7 miesięcy później.

1999 / 20 LAT TEMU/W Warszawie zmarł Jerzy Waldorff, krytyk muzyczny, znawca sztuki, obrońca zabytków, twórca Komitetu Ochrony Starych Powązek. 1926 – Utworzono przedsiębiorstwo Żegluga Polska z siedzibą w Gdyni.

1959 / 60 LAT TEMU Powstały Zakłady Górnicze „Lubin”, dwa lata później przekształcone w Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi – KGHM. 1904 – We Lwowie odbyła się premiera widowiska jasełkowego Betlejem polskie Lucjana Rydla.                                          

1918 / 101 LAT TEMU/Wybuchło Powstanie Wielkopolskie, które miało na celu wyparcie Niemców z Wielkopolski i przyłączenie jej do odradzającej się Rzeczypospolitej; impulsem do wybuchu walk stał się przyjazd do Poznania Ignacego Jana Paderewskiego, którego powitanie przerodziło się w manifestację patriotyczną; powstanie zakończyło się zwycięstwem Polaków. 1939 – W odwecie za zabicie 2 żołnierzy, w nocy 26 na 27 grudnia Niemcy zamordowali w Wawrze pod Warszawą 107 osób.

1655 – Potop szwedzki: w nocy 26 na 27 grudnia zakończyło się nieudane oblężenie Jasnej Góry. 1969 / 50 LAT TEMU Premiera telewizyjnego spektaklu „Mieszczanin szlachcicem” Moliera w reżyserii Jerzego Gruzy, z Bogumiłem Kobielą w roli pana Jourdain.

1965 / 54 LATA TEMU Premiera pierwszego telewizyjnego serialu kryminalnego „Kapitan Sowa na tropie” z Wiesławem Gołasem w roli głównej. 1076 – Bolesław II Szczodry został koronowany w Gnieźnie na króla Polski.

1914 /I wojna światowa: w okopach pod Ypres w Belgii żołnierze niemieccy i brytyjscy zaprzestali działań zbrojnych, opuścili okopy, śpiewali kolędy, a nawet grali w piłkę; wydarzenia te przeszły do historii jako rozejm bożonarodzeniowy.   1898 – W Warszawie odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza.    

1944 /Niemcy dokonali masakry wsi Ochotnica Dolna koło Nowego Targu; w czasie tzw. krwawej Wigilii zginęło 56 osób, w tym wiele kobiet i dzieci. 1884 – W warszawskim dzienniku Słowo ukazał się pierwszy odcinek powieści historycznej Potop Henryka Sienkiewicza.

2001 /W Warszawie zmarł Grzegorz Ciechowski, muzyk, kompozytor, instrumentalista, wokalista, lider zespołu Republika. 1939 – Prezydent Warszawy Stefan Starzyński został rozstrzelany przez Gestapo w mieście lub jego okolicach (ewentualnie dzień wcześniej lub dzień później).

1998 /W Poznaniu zmarł prof. Jerzy Topolski, specjalista w dziedzinie metodologii i teorii historii. 1969 – Zmierzono najniższą grudniową temperaturę w historii Warszawy (–24,8°C).

1261 – Po zniesieniu przez papieża Urbana IV klątwy z księcia wrocławskiego Bolesława II Rogatki ukorzył się on pod katedrą wrocławską wraz z setką rycerzy przed biskupem Tomaszem I i wręczył mu przywilej gwarantujący pełny immunitet dla posiadłości biskupich, a także obiecał przez 6 lat płacić co roku po grzywnie złota na budowę nowej katedry. 1970 / Na VII plenum KC PZPR przyjęto rezygnację Władysława Gomułki z funkcji I sekretarza i członka Biura Politycznego KC. Nowym I sekretarzem został Edward Gierek, dotychczasowy I sekretarz KW PZPR w Katowicach i członek Biura Politycznego KC; premierem został Piotr Jaroszewicz.

1869 / 150 LAT TEMU/W Zdradzie pod Puckiem urodził się Antoni Abraham, kaszubski działacz społeczny, walczący o polskość Kaszub i Pomorza; delegat kaszubski na konferencję pokojową w Paryżu w 1919 r. 1666 – Wojna polsko-kozacko-tatarska: w bitwie pod Ścianą została rozgromiona polska dywizja konna pod wodzą pułkownika Sebastiana Machowskiego.

1939 / 80 LAT TEMU/W odwecie za atak na posterunek policji niemieckiej w Bochni, dokonany 16 grudnia 1939 r. przez dwóch członków konspiracyjnej Organizacji Orła Białego (powieszonych następnego dnia), Niemcy rozstrzelali 52 Polaków; egzekucji dokonano na bocheńskim wzgórzu Uzbornia. 1601 – Polsko-szwedzka wojna o Inflanty: wojska polskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego zdobyły Wolmar (obecnie Valmiera na Łotwie).

1989 / 30 LAT TEMU/Wicepremier i minister finansów Leszek Balcerowicz przedstawił w Sejmie zarys rządowego programu reform gospodarczych. 1945 – Prezydium Krajowej Rady Narodowej zniosło stan wojenny wprowadzony 1 września 1939 roku przez prezydenta Ignacego Mościckiego.

1922 / 97 LAT TEMU/Podczas zwiedzania wystawy w warszawskiej Zachęcie zastrzelony został prezydent RP Gabriel Narutowicz; zamachowcem okazał się Eligiusz Niewiadomski, malarz, krytyk sztuki, związany ideowo z Narodową Demokracją. 1740 – Król Prus Fryderyk II Wielki wkroczył na Śląsk; początek I wojny śląskiej i wojny o sukcesję austriacką.

1992 / 27 LAT TEMU W Warszawie zmarł Andrzej Zahorski, historyk, dyrektor Wojskowego Instytutu Historycznego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego (1982-1988); należał do najwybitniejszych badaczy epoki stanisławowskiej oraz napoleońskiej. 1730 – W Bydgoszczy doszło do sporu połączonego z bijatyką pomiędzy miejscowymi bernardynami a duchowieństwem kościoła farnego i rodziną zmarłego o prawo zorganizowania uroczystego pogrzebu burmistrza Adama Froszka.

1989 / 30 LAT TEMU W Moskwie zmarł Andriej Sacharow, fizyk, nazywany „ojcem sowieckiej bomby wodorowej”, myśliciel, dysydent, krytyk komunistycznego totalitaryzmu i obrońca praw człowieka; w 1975 r. uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla. 1663 – Na krakowskim rynku odbyła się publiczna egzekucja żydowskiego lekarza i aptekarza Matatiasza Calahory, skazanego na karę śmierci za obrazę Matki Boskiej.

1954 / 65 LAT TEMU Z miejsca odosobnienia zwolniony został Władysław Gomułka; działacz komunistyczny; od 1943 r. przywódca PPR; w latach 1944–1949 wicepremier, minister Ziem Odzyskanych (1945–1949); oskarżony o tzw. odchylenia prawicowo-nacjonalistyczne i usunięty ze stanowiska sekretarza PPR; w 1951 r. zatrzymany. 1575 – W Warszawie Anna Jagiellonka została wybrana w wolnej elekcji na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego, a dzień później stronnictwo szlacheckie pod przewodnictwem Jana Zamoyskiego uznało ten fakt, przydając jej na małżonka księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego.

1970 / 49 LAT TEMU/Radio i telewizja nadały wieczorem komunikat o znaczących podwyżkach cen detalicznych artykułów spożywczych i przemysłowych. Informacje te stały się bezpośrednią przyczyną strajków i demonstracji na Wybrzeżu. 1575 – Elekcja 1575: pod naciskiem nuncjusza Vincenzo Lauro prymas Polski Jakub Uchański ogłosił wybór w senacie cesarza niemieckiego Maksymiliana II Habsburga na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego. Wobec sprzeciwu szlachty do objęcia przez niego tronu nie doszło.

1976 / 43 LATA TEMU/Premiera serialu telewizyjnego „Daleko od szosy” w reżyserii Zbigniewa Chmielewskiego. 1519 – Sejm walny w Toruniu uchwalił rozpoczęcie wojny z krzyżakami i wyznaczył nowe podatki na werbunek wojsk zaciężnych.

1948 / 71 LAT TEMU/Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. 1789 – Na posiedzeniu Sejmu odczytano list króla Prus Fryderyka Wilhelma II, w którym obiecywał on zawarcie sojuszu z Rzecząpospolitą pod warunkiem przeprowadzenia reform ustrojowych i wzmocnienia władzy wykonawczej w państwie.

1980 / 39 LAT TEMU/Erupcja ropy i gazu ziemnego w Karlinie, której efektem był pożar szybu naftowego. Przez 32 dni ponad 1000 osób walczyło z żywiołem. Tamtejsze złoża ropy naftowej okazały się mniejsze niż oczekiwano. 1922 – Gabriel Narutowicz został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na pierwszego prezydenta RP.

1474 – Wojna polsko-węgierska: we Wrocławiu został podpisany rozejm pomiędzy królem Kazimierzem IV Jagiellończykiem i królem Czech Władysławem II Jagiellończykiem, a królem Węgier Maciejem Korwinem. 1990 / 29 LAT TEMU/W Krakowie zmarł Tadeusz Kantor, jeden z najważniejszych twórców i reformatorów XX-wiecznego teatru, malarz, scenograf, aktor, wykładowca krakowskiej ASP; autor manifestów artystycznych, współzałożyciel Grupy Krakowskiej i założyciel Teatru Cricot 2, jego najgłośniejsze spektakle to „Umarła klasa”, „Wielopole, Wielopole”, „Niech sczezną artyści”, „Nigdy tu już nie powrócę

1550 – W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Barbary Radziwiłłówny, drugiej żony króla Zygmunta Augusta. 1993 / 26 LAT TEMU/W Szczecinie zmarł Andrzej May, aktor, reżyser teatralny, pedagog. Andrzej May

1953 / 66 LAT TEMU/W Warszawie zmarł Konstanty Ildefons Gałczyński, poeta, autor „Zaczarowanej dorożki”, „Listów z fiołkiem”, „Teatrzyku Zielona Gęś”, „Kronik olsztyńskich” oraz poematu „Niobe”. 1958 – Podpisano umowę licencyjną z Czechosłowacją na produkcję w kraju autobusu Škoda 706 RTO z nadwoziem Karosa (Jelcza „Ogórka”).