WIELKA SMUTA 1598

Jakimś cudem albo wrogim działaniem mój wpis o Wielkiej Smucie w Rosji zniknął z mojego blogu historycznego. Jestem zmuszony ponownie wrócić do onego tematu, ale dla bezpieczeństwa zapiszę moje wypociny w kilku kopiach, aby w razie kolejnego napadu na oną treść móc szybko uzupełnić.

Wiem, że temat dla moich rodaków jest dość drażliwy, bo tyczy się agresywnej roli Polaków w czasach tejże smuty.

Znam odpowiedź na pytanie, dlaczego szlachta i możnowładcy polscy wykorzystując bezkrólewie Rosji chcieli opanować prawosławne ziemie Rusinów najpierw wspierając Dymitra samozwańca a potem zajmując Moskwę ale czy ją znają zwykli Polacy?.

Na polecenie Watykanu super katolicki naród mieczem chciał zniszczyć prawosławie w Wielkim Księstwie Moskiewskim a szlachta łapczywie patrzyła na ziemie, które mogła wziąć w posiadanie. Mało im było bezkresnych ziem dawnej Rusi Kijowskiej trzeba im było jeszcze ziem ruskich smoleńskiej, nowogrodzkiej i moskiewskiej.

„Wielka smuta” i „Dymitriady”. Ocena z perspektywy rosyjskiej

Wielka Smuta – jest zjawiskiem niezwykłym w dziejach państwa rosyjskiego – w wyniku szeregu tragicznych wydarzeń Rosja mogła zniknąć z mapy świata, na długie lata stracić niepodległość. Przyczyną Smuty był kryzys władzy, brak zaufania do głowy państwa na skutek oszustwa dokonanego przez samozwańczego cara „Dymitra”, jak również polityki jego poprzednika Borysa Godunowa, na rozkaz którego prawdopodobnie został zamordowany ostatni prawny spadkobierca tronu dynastii Rurykowiczów. To spowodowało bunty chłopskie, wojnę domową oraz interwencje ze strony potężnych sąsiadów – Rzeczypospolitej i Szwecji.

Historycy rosyjscy z reguły traktują państwo polsko-litewskie jako aktywną stronę konfliktu, zarzucają władzom Rzeczypospolitej świadome wykorzystywanie nieładu w Rosji, w celu wprowadzenia na tron w Moskwie lojalnego cara oraz patriarchy, który mógłby doprowadzić do zawarcia unii kościelnej i podporządkowania kościoła prawosławnego Papieżowi Rzymskiemu. Dymitr Samozwaniec jest traktowany jako zdrajca interesów Rosji, jako osoba całkowicie uzależniona od polskiej magnackiej rodziny Mniszków. Państwo polskie z kolei jest postrzegane przez historiografię rosyjską jako agresor, przede wszystkim ze względu na okupację Smoleńska przez armię króla Zygmunta III. Za kulminację Smuty jest uważane zajęcie przez załogę polską Kremla, głównej państwowej i religijnej świątyni Rosji.

Zdaniem historyków rosyjskich właśnie to wydarzenie zjednoczyło rosyjski naród, doprowadziło do formowania pospolitego ruszenia, które zmusiło Polaków do poddania się i opuszczenia Moskwy.

We współczesnej Rosji dzień wyzwolenia Kremla z rąk Polaków – 4 listopada 1612 roku – jest oznaczony jako Święto jedności narodowej, które równocześnie jest świętem religijnym Kazańskiej ikony Matki Bożej. To święto symbolizuje jedność kościoła prawosławnego, państwa i pospolitego ludu, którzy wspólnie ocalili państwo rosyjskie.

Dmitrij Karnauchow

Stanowisko polskiego historyka

Relacje Rzeczypospolitej z państwem carów najlepiej oddaje określenie, jakiego użył król Zygmunt II August. W jednym z listów ostatni Jagiellon nazwał Wielkie Księstwo Moskiewskie nieprzyjacielem naszym przyrodzonym. "Przyrodzonym", czyli danym z góry, stałym, którego nigdy się nie pozbędziemy.

Od geografii nie da się uciec. Rzeczpospolita Obojga Narodów była skazana na sąsiedztwo z państwem carów, podobnie Moskwa nie mogła się uwolnić od wspólnej granicy z państwem polsko-litewskim.

Istota sporów zasadzała się na wzajemnych pretensjach terytorialnych. W XIV wieku, jeszcze przed unią z Polską, Wielkie Księstwo Litewskie, korzystając ze schyłku mongolskiego panowania nad ziemiami ruskimi, zajęło olbrzymią część tych obszarów. Pod rządami potomków Giedymina znalazł się również Kijów, kolebka państwowości ruskiej, a jednocześnie stolica prawosławnej metropolii. Litewska ekspansja w końcu zderzyła się z moskiewską polityką zbierania ziem ruskich. Rurykowicze (a później Romanowowie) uczynili z idei podporządkowania sobie wszystkich ziem zamieszkanych przez prawosławnych Rusinów oś swej polityki. Spór o tzw. Ruś Litewską (czyli pozostającą pod rządami Wilna) determinował stosunki pomiędzy państwem polsko-litewskim a Moskwą przez następne cztery stulecia. Niektórzy badacze widzą w udziale Rosji w rozbiorach Rzeczypospolitej i wcieleniu ziem ruskich do imperium zwieńczenie tej polityki.

Charakterystyczne, że zajęcie Kremla i obsadzenie go polską załogą nie weszło do szlacheckiej tradycji wojennej, jak np. późniejsza wiktoria wiedeńska (1683).

Dlaczego tak się stało? Przecież nigdy w swych dziejach polskie wojsko nie doszło tak daleko na wschód. Być może odegrała tu rolę świadomość, że dymitriady nie były wojnami rycerskimi, godnymi szacunku i chwały.

Rafał Jaworski

Kiedy władcy Polscy, szlachta i możnowładcy nazywają braci Słowian ze wschodu wrogiem przyrodzonym to znaczy, że nie czują słowiańskiej więzi rodu. To znaczy, że stali się tego rodu Judaszami, czyli zdrajcami za podłe srebrniki. Wykonywali polecenia Watykanu i germańskich władców już od samego początku istnienia polskiego państwa, czyli od pierwszych napaści na Wieleckich Słowian a potem na Ruś Kijowską. Rusofobia co jak jad trujący do dni dzisiejszych dotrwała abyśmy my Słowianie nie zjednoczyli się w jedną niepokonana potęgę i zaporę dla germańskiego żywiołu. Jednak należałoby wyświetlić rzecz oną od początku jak doszło do Smuty i bezkrólewia w Wielkim księstwie Moskiewskim.

O wszystkim po kolei czyli od początku.

18 stycznia 1584 roku umiera car Iwan IV a po nim tron obejmuje Fiodor I ale ów nie bardzo ma głowę do rządzenia a bardziej lubował się w modlitwach i przebywaniu w cerkwi.Na dokładkę często chorował krajem faktycznie rządził bliski doradca Iwana Groźnego Borys Godunow.Kiedy w 1589 roku umiera Fiodor Sobór Ziemski ustanowiony przez Iwana Groźnego wybiera na cara Borysa Godunowa który był spowinowacony z rodem Rurykowiczów dzięki żonie Fiodora Irenie Godunowej.

Borys Godunow był dobrym władcą który dbał o swoje dziedzictwo Rozwijał gospodarkę i handel.Starał się zachować pokój z sąsiadami i wszystko byłoby pięknie wyglądało gdyby nie klęski przyrodnicze.Najpierw na jesień 1601 ogarnęły powodzie które nie pozwoliły na zebranie plonów i posianie pól nowym ziarnem.Potem przyszła sroga zima która do kwietnia trwała roku następnego a po niej wystąpiły susze.Ruski naród głód wielki cierpiał a był tak wielki że w samej Moskwie w niespełna dwa lata zmarło ponad 120 tysięcy ludzi a na całej Rusi ponad pół miliona co stanowiło 18 proc. populacji Rusi.

Na dodatek w 1603 objawia się pierwszy Dymitr samozwaniec ze swoimi pretensjami do tronu carskiego. Nie pomogło powołanie przez Godunowa specjalnej komisji która ustaliła ponad wszelkie wątpliwości, że Dymitr syn Iwana Groźnego w istocie nie żyje a samozwańcem jest były mnich z Monastyru Czudowskiego Grigorji Otriepjew.

W kwietniu 1605 umiera car Borys Godunow a w czerwcu Moskwę zajmują wojska polsko-kozackie pod wodzą Dymitra samozwańca. Samozwańca który w Krakowie przechodzi na katolicyzm popierają magnaci Wiśniowieckich i Mniszchów ci ostatni na żonę przydają samozwańcowi Marynę Mniszchównę.Wspiera go nuncjusz watykański w Polsce kiedy Dymitr obiecuje przyjąć zwierzchnictwo Watykanu przez kościół prawosławny.

Dla jasności dodam że samozwaniec zdobywa Moskwę bez walki albowiem bojarzy przed nim otwierają bramy miasta poddając się jego zwierzchności.

30 lipca 1605 roku Dymitr koronowany jest na cara zaś roku następnego tuż przed śmiercią dokonano koronacji Mniszchówny.

27 maja 1606 roku dochodzi do rebelii na czele której stanął Wasyl Szujski, obala ona Dymitra samozwańca, który zostaje zamordowany a Marynę Mniszchówną wygnano.

29 maja 1606 Duma bojarska bez zgody Soboru ziemskiego obwołuje Szujskiego carem Wielkiego księstwa Moskiewskiego.W sierpniu tego roku wybucha pierwsze powstanie chłopskie Bołotnikowa które rozbite zostaje jesienią roku następnego a było inspirowane przez bojarów rozsierdzonych wzrostem znaczenia i potęgi rodu Szujskich.

W 1607 objawia się w Starodubie za sprawą Mikołaja Mieleckiego cudownie ocalony Dymitr samozwaniec pierwszy który jednak otrzymuje numer drugi. Maryna Mniszchówna ogłasza wszem i wobec, że jest to rzeczywiście on ocalały Dymitr za co zostaje jego żoną i rodzi onemu syna Iwana.Samozwaniec uzyskuje wsparcie Wiśniowieckich,Sapiehów i Różyńskich zaś armia jego złożona z polaków,Litwinów,kozaków i tatarów wiosną 1608 rozpoczęła obleganie Moskwy.W nieodległej wsi Tuszyno samozwaniec usadowił swój nader sympatyczny dwór.
W 1609 car Wasyl Szujski podpisuje pakt ze szwedami w celu odparcia rebelii drugiego samozwańca co z kolei staje się pretekstem do wypowiedzenia wojny carstwu moskiewskiemu przez kolejnego aktora tamtych wydarzeń Zygmunta Wazę który rozpoczął obleganie Smoleńska. Roku następnego na odsiecz Smoleńskowi wyrusza armia rosyjsko-szwedzka która zostaje jednakże rozbita przez hetmana Żółkiewskiego 4 lipca 1610.
17 lipca 1610 dochodzi do obalenia cara Wasyla Szujskiego przez Dumę bojarską a carem obwołano Władysława Wazę.Dymitr Samozwaniec II ucieka na wieść o zawarciu ugody między polakami a moskiewskimi bojarami która przewidywała rozpędzenie zbieraniny samozwańca.W grudniu tego roku ginie Samozwaniec zabity pod Kaługą.
Był też Dymitr Samozwaniec trzeci ale on poza Pskowem nic nie zwojował.
Jesienią 1611 roku w Niżnym Nowogrodzie organizuje się powstanie przeciw okupacji polskiej pod dowództwem Kuźmy Minima i Dymitra Pożarskiego księcia spokrewnionego z rodem Rurykowiczów.Powstańcy we wrześniu 1612 pokonują polskie wojsko w bitwie pod Moskwą które dowodzone było przez hetmana Chodkiewicza.W wyniku tej bitwy poddaje się polska załoga okopującą Kreml a zwołany Sobór Ziemski wybiera w marcu 1613 na tron Michała Romanowa co daje początek władzę dynastii Romanowów a przed wszystkim kończy wielka smutę czyli czasy anarchii i nieustannych konfliktów topionych morzem krwi.

To co napisałem jest podane w sposób najkrótszy na jaki mnie stać było albowiem na ten temat napisano wiele książek i stworzono wiele filmów dokumentalnych zwłaszcza rosyjskiej produkcji bo Polacy jakoś nie chętnie o tym wspominają jakby się wstydząc czynów które z honorem nie miały nic wspólnego.Podam linki do rosyjskich portali i filmów choć dwie rzeczy będą i po polsku.

Fiodor I Iwanowicz